“LEIDERS ZIJN DOM. OF FOUT. OF ALLEBEI”
2024
Maarten Savelberg
Nu de gemoederen over de verkiezingswinst van de BBB wat bedaard zijn, is er ruimte om dieper te kijken. Wat is de onderstroom onder deze schijnbare aardverschuiving?
NOG EVEN DE CIJFERS
In onze vorige post lieten we al zien dat de verkiezingswinst van de BBB eigenlijk helemaal niet zo groot is (14% van alle stemgerechtigde NLers). Dat de 82% die niet stemt op de gevestigde orde, een veel relevanter getal is. Dat komt namelijk overeen met alle onderzoeken (o.a. Ipsos, SCP) die steeds maar weer laten zien hoe groot het (gestaag groeiende) wantrouwen in overheid en politiek is.
GAAT NIET OVER STIKSTOF, BOEREN OF MILIEU
Daar waar het in debat en media volop gaat over stikstof, boeren en milieu, zien we o.a. in ons eigen panel dat het collectieve wantrouwen daar helemaal niet over gaat. Stikstof wordt gezien als een abstracte discussie ("zal wel"), boeren mogen best wat minder ("waarom al die export") en milieu is een vermoeiend onderwerp geworden ("belangrijk, maar ik moet van alles"). Nee, de veroorzaker van het grote wantrouwen ligt ergens anders: in de beleving van de technocratische samenleving. Een samenleving "waar iedere vorm van menselijkheid wordt uitgedreven".
TECHNOCRATIE
Als je kijkt naar de wortels van technocratie, dan was (is) het eigenlijk een hele mooie beweging: wetenschappers en ingenieurs die (in de jaren '30) een beter alternatief zagen voor de jojoënde belangenstrijd van politici en zakenmensen. Meer plannen, meer processen, meer management, dat zal de samenleving eerlijker en welvarender maken. Zo geschiedde en zo is de moderne beleidsmaker een voortvloeisel daarvan.
Die moderne beleidsmaker weet inmiddels dat een fijne samenleving een balans kent tussen technocratie en de menselijke maat. Maar het vinden van die balans vindt hij / zij lastig, omdat technocratie nou eenmaal gaat over controle (makkelijk) en de menselijke maat over loslaten (moeilijk). Tel daar het fenomeen digitalisering bij op en je hebt een samenleving die in rap tempo steeds technocratischer wordt.
DE ONDERSTROOM
De gewone, gemiddelde NLer is zich helemaal niet bewust van deze historische, systemische context van technocratie. Hij / zij ziet alleen maar de gevolgen ervan: allemaal beslissingen en regels die onlogisch ("dom") en oneerlijk ("fout") voelen. De primair menselijke conclusie kan dan alleen maar zijn dat er domme, foute of domme en foute mensen aan de leiding zijn in Nederland. Uit onderzoek weten we inmiddels dat tussen de 70 en 90% (afhankelijk van onderzoek en meetmoment) van de NLers zoiets voelt of denkt.
GIF EN ANTIGIF
Als (de beleving van) technocratie het gif is in onze samenleving, wat is dan het antigif? Wat was ook al weer het tegenovergestelde van controle? Oh ja, loslaten. Het moeilijkste wat er is .. Of misschien wel het makkelijkste .. Wat denk jij?
